Wandelroute 43. Waaxens – Jannum

Bijzondere historische info:
Samen met de dorpen Reitsum, Ginnum en Jannum wordt Lichtaard ook wel de Flieterpen, genoemd. De dorpen, gebouwd op terpen, deden vroeger dienst als vluchtplaats voor het hoge water. De eerste terpen dateren van ongeveer 500 voor Christus.
In het begin van de vorige eeuw zijn de meeste terpen gedeeltelijk afgegraven, de grond werd naar alle delen van Friesland per schip vervoerd om als meststof te worden gebruikt.

Landschapskarakteristiek:
U loopt een deel van de route over de verharde weg langs de Holwerder vaart. Bij Lichtaard is deze hersteld met natuurlijke oever en riet. Aan uw zijde ervaart u tijdens de wandeling de rust en ruimte van het boerenland.

Begin- en eindpunt
Vanuit Waaxens wandelt u langs de Holwerder vaart naar Lichtaard. Daar loopt u over het fietspad langs de Holwerder vaart naar de Holwerdertille. Via deze brug wandelt u naar het eindpunt, Jannum.

Waaxens
Waaxens is een klein dorp dat net als Brantgum en Foudgum aan de doorgaande weg van Dokkum naar Holwerd ligt. Als u hier langs rijdt, valt het 17e eeuwse bakstenen poortgebouwtje van het voormalige Sjuckema State zeker op. Dit is een soort duivenpoort die vroeger veel bij adellijke states stond.

Lichtaard
Lichtaard, een klein dorp met een kleine 25 woningen en nog enkele in werking zijnde veehouderijbedrijven, kent nog de burenplicht. Dat betekent dat de mannen van het dorp eenmaal per jaar bijeen komen. Tijdens deze bijeenkomst worden alle zaken besproken, inclusief lief en leed.
Voor 1866 had het dorp een eigen school voor aan de terp. De koster was tevens schoolmeester en voorzanger soms inde hij de belastingen en was dorpsrechter. In 1749 was dat Johannes Bergsma, die schoolmeester was in Lichtaard en dorpsrechter en collecteur(belasting inner) in Reitsum en Genum. De koster/schoolmeester werd betaald uit de opbrengst van de kosterijgoederen van de Kerk. De kerk is eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en werd in 1973 gerestaureerd.

Jannum
Het terpdorp Jannum ontstond enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling. Het is het kleinste dorp van deze route en is een van de Flieterpen (vluchtterpen), waarop een kerk en enkele huizen zijn gebouwd.
Aan het einde van de negentiende eeuw is een groot deel van de terp afgegraven. Momenteel is het plaatsje een beschermd dorpsgezicht.
Op de terp staat, naast een boerderij van het kop-hals-romp-type en drie monumentale arbeiderswoningen een monumentale kerk. Deze hervormde kerk is een kleine éénbeukige kerk van baksteen, waarvan het koor dateert uit circa 1200. Het schip is rond 1300 tot stand gekomen en bevat rondboogvensters met een romano-gotisch kraalprofiel. In de tweede helft van de zestiende eeuw heeft men de kap van het schip vernieuwd, waarbij de oorspronkelijke koepelgewelven werden gesloopt.
Tijdens een restauratie rond 1942 werd een tuigevel met een hangende klokkenstoel aan de westzijde van het gebouw aangebracht. In 1947 is de kerk ingericht als kerkmuseum (uithof van het Fries Museum te Leeuwarden), waar onder andere het enige Friese romaanse zandstenen doopvont (circa 1200) afkomstig uit Jellum bewaard wordt. Ook zijn enkele twaalde-eeuwse grafzerken en sarcofagen in rode zandsteen van elders uit de provincie in de kerk te zien.


(Hervormde kerk Jannum)